Bệnh trĩ: Nguyên nhân, dấu hiệu & cách điều trị

“10 người 9 trĩ” - Bệnh trĩ là bệnh phổ biến, nhưng thực tế rất nhiều người âm thầm chịu đựng bệnh “khó nói” này. Với những tư vấn từ bác sĩ Tạ Đình Việt - bác sĩ khoa Ngoại phòng khám Hưng Thịnh, giúp bạn hiểu rõ những nguyên nhân, dấu hiệu của bệnh trĩ và nhất là giúp bạn nhận biết rằng điều trị trĩ hiện đại không “kinh khủng” như trong tưởng tượng.

1. Bệnh trĩ là gì?

Bệnh trĩ không chỉ đơn thuần là căn bệnh của tĩnh mạch. Đây là các bệnh của 1 hệ thống mạch máu từ tiểu động mạch, tĩnh mạch, thông nối động tĩnh mạch đến cơ trơn và mô liên kết được lót bởi lớp biểu mô bình hay của ống "cửa sau". Đám rối tĩnh mạch nằm tại lớp sau niêm được nâng đỡ bởi cấu trúc mô sợi đàn hồi.

Tình trạng thường xuyên áp lực như rặn khi đi ngoài, kèm ứ máu thường xuyên sẽ dẫn tới phình giãn và tạo các búi trĩ vào trong lòng ống hậu môn. Đồng thời càng lớn tuổi, những cấu trúc mô liên kết nâng đỡ ngày càng mắc phải suy yếu, những búi trĩ tụt dần ra khỏi lỗ "cửa sau" dẫn đến trĩ nội sa.

Hình ảnh bệnh trĩ

2. Phân loại bệnh trĩ

Trĩ chủ yếu có 2 loại, bao gồm trĩ nội (internal hemorrhoids) và trĩ ngoại (external hemorrhoids) .

• Trĩ ngoại: Khi búi trĩ xuất phát phía dưới đường lược (hay còn gọi là đường hậu môn-trực tràng), được gọi là trĩ ngoại. Lúc này búi trĩ được phủ do lớp biểu mô vảy (squamous epithelium) và nằm bên sau lớp da bao quanh hậu môn.
• Trĩ nội: Nếu búi trĩ bắt nguồn phía trên đường lược thì được gọi là trĩ nội, và búi trĩ được bao phủ bởi niêm mạc và lớp biểu mô chuyển tiếp (transitional epithelium).

Phân độ bệnh trĩ: dựa vào sự biến chuyển của búi trĩ còn nằm bên trong hay đã sa ra triệt để hậu môn.

• Trĩ độ 1: búi trĩ nằm hoàn toàn trong ống hậu môn.
• Trĩ độ 2: lúc bình thường trĩ nằm gọn trong ống "cửa sau", khi rặn đại tiện búi trĩ thập thò hay lòi ít ra ngoài. Khi đi cầu xong đứng dậy búi trĩ tự thụt vào trong.
• Trĩ độ 3: mỗi lần đi ngoài hoặc đi lại nhiều, ngồi xổm, làm việc nặng thì búi trĩ lại sa ra ngoài. Lúc này phải nằm nghỉ một lúc búi trĩ mới tụt vào hay dùng tay đẩy nhẹ vào.
• Trĩ độ 4: búi trĩ gần như nằm ngoài ống hậu môn.

Những cấp độ bệnh trĩ thường gặp.

3. Yếu tố nguy cơ gây bệnh trĩ

• Táo bón, hay tiêu chảy thường xuyên làm tăng tỉ lệ bị bệnh trĩ, quá trình rặn tăng áp lực lên những tĩnh mạch gây căng giãn và ứ máu.
• Chế độ ăn ít chất xơ, làm tăng xác suất bị bệnh trĩ
• Thừa cân và béo phì
• Gia tăng áp lực ổ bụng gặp trong những người liên tục làm việc nặng như khuân vác, vận động viên cử tạ, quần vợt,..., đứng lâu, ngồi nhiều như thư ký, thợ may, nhân viên văn phòng làm gia tăng áp lực ổ bụng cản trở sự hồi lưu máu về tim đưa đến giãn tĩnh mạch "cửa sau".
• U khu vực tiểu khung bao gồm u đại trực tràng, u ở tử cung và thai nhiều lần tháng làm cản trở hồi lưu máu trở về tim gây giãn tĩnh mạch.

4. Nguyên nhân bị bệnh trĩ

Những tĩnh mạch xung quanh "cửa sau" có xu hướng căng sau áp lực và có thể phồng lên hoặc sung huyết. Búi trĩ có thể biến chuyển do áp lực cải thiện ở phần dưới trực tràng do:

• Rặn khi đại tiện
• Ngồi lâu trên bồn cầu
• Tiêu chảy hay táo bón mạn tính
• Béo phì
• Có thai
• Quan hệ qua đường hậu môn
• Chế độ ăn ít chất xơ
• Bệnh trĩ cải thiện theo độ tuổi bởi cấu trúc mô nâng đỡ các tĩnh mạch tại trực tràng và hậu môn bị trở nên lỏng lẻo và nhão dần.

Ngồi lâu trên bồn cầu cũng là một nguồn gốc của căn bệnh trĩ.

5. Dấu hiệu bệnh trĩ

Các dấu hiệu bệnh trĩ nhẹ thường chuyển nặng hơn nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời.

Những dấu hiệu bệnh trĩ và cách nhận biết bệnh trĩ bao gồm:

• Chảy máu không đau trong giai đoạn đi tiêu. Ban đầu có thể bắt gặp một lượng nhỏ máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hay trong bồn cầu. Chảy máu là biểu hiện sớm nhất và thường gặp nhất. Về sau khi rặn nhiều thì máu chảy thành giọt hay thành tia. Nặng hơn là khi ngồi xổm cũng chảy máu gọi là rò hậu môn.
• Ngứa hậu môn hoặc kích thích tại vùng "cửa sau" bởi dịch nhầy từ sự bài tiết của niêm mạc ống "cửa sau".
• Đau hay khó chịu, dao động từ: không đau, đau ít tới rất đau do nứt hậu môn, tắc hoặc nghẹt.
• Sưng khu vực quanh hậu môn.
• Một khối nhô lên gần "cửa sau", rát hay đau (có thể là huyết khối ở búi trĩ)

Dấu hiệu trĩ luôn phụ thuộc vào vị trí:

• Trĩ ngoại gây khó chịu nhất, bởi vì vùng da trên búi trĩ dễ bị kích thích và gặp phải loét. Nếu cục máu đông hình thành bên trong búi trĩ ngoại, cơn đau có thể xuất hiện đột ngột và nghiêm trọng. Đối tượng có thể cảm giác hay nhìn thấy một khối nhô lên quanh hậu môn. Cục máu đông có thể bị hấp thu để lại vùng da nhăn nheo gây ngứa và rát.
• Trĩ nội luôn không gây đau, ngay cả khi chúng xuất huyết (chảy máu). Người bệnh bắt gặp máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hay nhỏ giọt vào bồn cầu nhà vệ sinh. Búi trĩ thường không thể nhìn thấy hoặc cảm nhận được, và chúng hiếm khi gây khó chịu. Trong lúc rặn đại tiện, phân khi đi ngang hậu môn có thể gây trầy xước bề mặt búi trĩ và làm chảy máu.Trĩ nội cũng có thể bị sa ra ngoài "cửa sau" tạo trĩ nội sa. Khi trĩ gặp phải sa, nó có thể hấp thu một lượng nhỏ chất nhầy và phân có thể gây kích thích tạo ra ngứa, đau và rát. Lau thường xuyên để làm giảm ngứa, có thể khiến bệnh trĩ trầm trọng hơn.

Khi gặp phải trĩ, bạn sẽ cảm giác ngứa hay kích thích ở khu vực "cửa sau" do dịch nhầy từ sự bài tiết của niêm mạc ống hậu môn.

6. Hậu quả của bệnh trĩ

Hậu quả của bệnh trĩ tuy hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra bao gồm:

• Thiếu máu vì mất máu mạn tính qua búi trĩ, lúc này cơ thể sẽ không có đủ số lượng hồng cầu cần để làm trao đổi Oxy cho tế bào. Trường hợp này hiếm diễn ra.
• Nghẹt búi trĩ nếu búi trĩ sa và bị mắc kẹt làm cho mạch máu máu cung cấp cho búi trĩ bị tắc. Lúc này biểu hiện đau sẽ rất rõ ràng. Khi ấn nhẹ vào sẽ cảm giác lộm cộm vì có cục máu đông.
• Tắc mạch: Là tình trạng hình thành cục máu đông bên trong mạch máu của búi trĩ. Khi mạch máu mắc phải giãn phồng và ứ máu vì rặn, bưng vác nặng, mang bầu, chơi thể thao nặng làm tăng áp lực trong khoang bụng sẽ tạo điều kiện thuận lợi hình thành cục máu đông gây tắc mạch. Tắc mạch trĩ ngoại thì khu vực rìa "cửa sau" sẽ thấy khối phồng nhỏ màu xanh, cùng với cảm giác đau rát khi sờ, căng. Tắc mạch trong trĩ nội thì có cảm thấy đau và cộm trong sâu và biểu hiện không rõ ràng như trĩ ngoại.
• Viêm da quanh hậu môn, nhiễm trùng nhú và viêm nhiễm khe khi da giữa những búi trĩ mắc phải loét gây dấu hiệu ngứa ngáy, nóng rát.

7. Chữa trị bệnh trĩ

Cách trị bệnh trĩ áp dụng cho trường hợp trĩ có dấu hiệu nhận biết được.

7.1 Chữa nội khoa

Cách điều trị bệnh trĩ tại nhà khi có dấu hiệu bệnh trĩ nhẹ.

Chế độ sinh hoạt

• Chế độ ăn nhiều chất xơ là biện pháp chữa bệnh trĩ xuất huyết hữu hiệu, hạn chế các chất kích thích như rượu, ớt. Tránh hoạt động quá mạnh, tránh ngồi nhiều hay đứng quá lâu. Thay đổi thói quen đại tiện tránh táo bón.
• Ngồi ngâm hậu môn trong nước ấm giúp cải thiện triệu chứng trĩ.

Dùng thuốc: Có thể sử dụng những thuốc bôi hoặc nhét ở hậu môn, thuốc hỗ trợ tuần hoàn tĩnh mạch

7.2 Điều trị ngoại khoa

• Đối với các trường hợp trĩ có những biến chứng huyết khối: bệnh trĩ có huyết khối cần phải được can thiệp sớm bằng biện pháp phẫu thuật cắt trĩ theo những cách thông thường hay phối hợp lấy huyết khối kèm cắt trĩ bằng những phương pháp khác.
• Thủ thuật thắt búi trĩ bằng dây thun hay chích xơ mạch máu đến nuôi búi trĩ, thường được áp dụng cho những trường hợp trĩ mức độ nhẹ
• Chích xơ chỉ định trong trĩ độ 1 và 2, không chỉ định cho trĩ ngoại, trĩ có huyết khối, trĩ nội bị viêm nhiễm loét hoặc hoại tử. Đối với thủ thuật chữa trị chích xơ, 1-2 ml chất làm theo xơ (thường là natri tetradecyl sulfate hoặc phenol 5%, quinine, urea hydrochloride, polidocanol) được tiêm bằng kim 25-gauge vào lớp sau niêm của búi trĩ.
• Thắt bằng dây thun - vòng thắt cao su được đặt bao quanh búi trĩ, thắt tạo ra sự thiếu máu cục bộ, búi trĩ mắc phải xơ, teo lại và tự rụng đi. Ưu điểm là dễ làm, đơn giản, rẻ tiền, có thể trị ngoại trú giúp các người bệnh trĩ độ 2 và 3
• Phương pháp Longo (stapled hemorrhoidectomy-PPH, 1998) được thừa nhận ở nhiều nước châu Âu, châu Á. Biện pháp này đã trở thành một lựa chọn được chấp nhận rộng rãi trong phẫu thuật cắt bỏ trĩ để điều trị trĩ nội độ 3 và độ 4. Tại Trung Quốc trong thập kỷ gần đây, thậm chí nó có xu hướng thay thế phương pháp cắt trĩ truyền thống. Đây là cách không cắt trĩ mà nguyên lý là làm gián đoạn các mạch máu trĩ trên và giữa, sau đó khâu niêm mạc hậu môn-trực tràng mắc phải sa lên trên, đưa những búi trĩ về vị trí trong ống hậu môn và thực hiện teo mô trĩ. Ưu điểm ít gây khó chịu hơn do không cắt phá khu vực da "cửa sau".
• Phương pháp khâu triệt mạch THD được thực hiện dưới hướng dẫn siêu âm để thực hiện tắc mạch cung cấp máu cho hậu môn, Do đó thực hiện giảm sự phình búi trĩ.
• Cắt trĩ bằng những phương pháp kinh điển: Miligan Morgan, Ferguson, White Head, các cách này can thiệp trực tiếp vào búi trĩ nên thường gây đau.

Lưu ý khi điều trị bệnh trĩ

• Không có chỉ định phẫu thuật ở các người bệnh suy giảm miễn dịch hay những bệnh nhân có viêm đại tràng thể hoạt động. Phẫu thuật trĩ cấp cứu gây tỉ lệ biến chứng cao hơn.
• Biến chứng cấp tính khi điều trị bệnh trĩ bao gồm đau, viêm, chảy máu tái phát và bí tiểu. Biến chứng muộn bao gồm không kiểm soát do thương tổn cơ thắt hậu môn trong thời kỳ mổ xẻ.

Những cách điều trị bệnh trĩ phổ biến.

8. Phòng tránh bệnh trĩ

Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh trĩ là giữ cho phân mềm, để chúng dễ dàng đi qua lỗ hậu môn. Để phòng chống trĩ và giảm triệu chứng bệnh trĩ, hãy thực hiện những phương pháp sau:

• Ăn thực phẩm nhiều chất xơ: Bệnh trĩ nên ăn gì? Ăn nhiều trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên cám ví dụ lúa mì, yến mạch, lúa mạch, ngô, gạo lứt, lúa mạch đen, kê,... Làm mềm phân và tăng khối lượng phân. Thêm chất xơ vào chế độ ăn uống để tránh xì hơi quá mức.
• Uống nhiều nước: Uống từ sáu tới tám ly nước và những chất lỏng khác(không phải rượu) mỗi ngày để giúp làm mềm phân.
• Xem xét thuốc bổ sung chất xơ: Hầu hết mọi người không nhận đủ lượng chất xơ được khuyến cáo 25 gram mỗi ngày đối với chị em nữ giới và 38 gram mỗi ngày đối với đấng mày râu trong chế độ ăn uống. Các nghiên cứu đã đưa ra rằng bổ sung chất xơ không kê đơn, chẳng hạn như Metamucil và Citrucel, giúp giảm thiểu những triệu chứng trĩ và giảm chảy máu từ búi trĩ. Các sản phẩm này cho giữ phân mềm và đi cầu đều đặn mỗi ngày. Cần thiết lưu ý khi sử dụng chất chất xơ bổ sung, hãy chắc chắn uống ít nhất tám ly nước hay các chất lỏng khác mỗi ngày. Nếu không, những chất bổ sung có thể gây táo bón hay làm theo táo bón nặng hơn.
• Không rặn mạnh khi đại tiện vì khi cố gắng rặn sẽ gây nên áp lực lớn hơn lên những tĩnh mạch tại trực tràng dưới làm búi trĩ phình to và dễ chảy máu.
• đi cầu ngay khi có cảm giác mắc cầu. Nếu bỏ lỡ cảm thấy mắc đi ngoài, niêm mạc trực tràng dần hấp thu nước trong phân gặp phải ứ đọng, phân sẽ trở cần khô, cứng và khó hơn đại tiện hơn.
• Tập thể dục: Duy trì vận động mỗi ngày để cho phòng ngừa táo bón và giảm áp lực lên tĩnh mạch, có thể tiếp diễn khi đứng lâu hay ngồi lâu. Tập thể dục cũng có thể làm giảm cân và có cơ thể khỏe mạnh.
• Tránh ngồi lâu: Ngồi quá lâu, nhất là là trên bồn cầu, có thể làm tăng áp lực lên tĩnh mạch ở hậu môn.

Bạn hãy ăn nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc và uống nhiều nước.

Kết luận, đa số người bệnh nghĩ rằng có thể tự chữa bệnh trĩ mà không cần đến khám bác sĩ. Tuy nhiên, đừng quá tự tin vào khả năng tự chẩn đoán của chính bản thân đặc biệt đối với các bệnh nhân trên 40 tuổi. Chảy máu từ hậu môn trực tràng ngoài trĩ còn không ít bệnh lý khác từ lành tính tới ác tính như ung thư đại trực tràng, ung thư ống hậu môn, polyp đại trực tràng. Bên cạnh đó trĩ còn có thể là biểu hiện của các bệnh lý khác gây nên. Nếu đổi thay thói quen đi tiêu, thay đổi màu sắc phân hãy nhờ tới sự tư vấn từ bác sĩ.

Cũng có thể nhờ đến sự hỗ trợ của bác sĩ nếu chảy máu kèm theo đau, chảy máu thường xuyên, nhiều lần, hoặc không cải thiện dấu hiệu trĩ khi đã được chỉ định sử dụng thuốc ở nhà. Nên tới bệnh viện ngay khi chảy máu nhiều từ hậu môn, chóng mặt, choáng váng hay ngất.

Nếu có vấn đề thắc mắc về dấu hiệu bệnh của mình, bạn hãy liên hệ ngay với bác sĩ của phòng khám đa khoa Hưng Thịnh để được tư vấn nhé. 

Xem thêm >> 

• cách trị bệnh trĩ tại nhà

• cắt trĩ ở đâu tốt Hà Nội?